Bánh chưng Cao Bằng

Bánh Chưng Cao Bằng: Hương Vị Núi Rừng Gói Trọn Trong Tình Người Xứ Lạng - Cao

Nếu miền xuôi tự hào với chiếc bánh chưng vuông vức tượng trưng cho đất, thì ở vùng núi cao Cao Bằng, chiếc bánh chưng lại mang một dáng vẻ và phong vị rất riêng. Đó không chỉ là món ăn truyền thống trong dịp Tết Nguyên Đán, mà còn là kết tinh của sản vật đất trời, của đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng đôn hậu của người dân tộc Tày, Nùng nơi đây.

Nét khác biệt từ hình dáng đến màu sắc

Điểm đầu tiên khiến du khách ấn tượng với bánh chưng Cao Bằng chính là sự đa dạng. Bên cạnh loại bánh chưng hình vuông quen thuộc, người dân nơi đây còn có bánh chưng tày (bánh chưng dài). Những chiếc bánh thon dài, tròn trịa được gói bằng lá dong rừng xanh mướt, buộc lạt tre dẻo dai trông như những bắp tay vạm vỡ của chàng trai miền núi.

Đặc biệt nhất phải kể đến Bánh chưng đen (Pẻng tải) – một đặc sản trứ danh của vùng đất này. Thay vì màu xanh mướt của nếp, bánh có một màu đen bóng bẩy, huyền bí. Màu sắc này không đến từ hóa chất mà từ tro của cây màng sảng hoặc vỏ cây nếp dâu được đốt cháy, rây mịn rồi trộn đều với gạo nếp.

Nguyên liệu – Những "viên ngọc" của núi rừng

Để làm nên một chiếc bánh chưng Cao Bằng đúng điệu, khâu chọn nguyên liệu là quan trọng nhất. Mỗi thành phần đều được tuyển chọn kỹ lưỡng:

Nếp nương (Pì Pất): Đây là linh hồn của chiếc bánh. Gạo nếp phải là loại nếp nương hạt tròn, mẩy, khi nấu lên có độ dẻo và mùi thơm nồng nàn đặc trưng của nắng gió vùng cao.

Thịt lợn đen: Người Cao Bằng thường dùng thịt của giống lợn đen chăn thả tự nhiên. Miếng thịt có sự cân đối giữa nạc và mỡ, khi luộc chín sẽ mềm tan, béo ngậy mà không ngán.

Đỗ xanh: Những hạt đỗ nhỏ, vàng ươm, được đãi sạch vỏ, đồ chín và giã mịn.

Lá dong rừng: Lá phải chọn loại lá bánh tẻ, không quá già cũng không quá non để bánh có màu đẹp và giữ được mùi thơm của rừng núi.

Quy trình chế biến công phu

Làm bánh chưng ở Cao Bằng là một nghệ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ.

Cách tạo màu cho bánh chưng đen

Tro cây màng sảng sau khi đốt được tán nhỏ, lọc qua rây để lấy những hạt mịn nhất. Gạo nếp sau khi vo sạch, để ráo sẽ được đem trộn với tro này. Người thợ phải dùng tay vò thật kỹ để từng hạt gạo nếp được bao phủ bởi một lớp màu đen óng. Việc trộn tro không chỉ giúp bánh có màu lạ mắt mà còn giúp bánh có hương vị thanh mát, dễ tiêu hóa và giữ được lâu hơn.

Khâu gói bánh

Khác với sự hỗ trợ của khuôn gỗ ở miền xuôi, người Cao Bằng thường gói bánh bằng tay. Đôi bàn tay thoăn thoắt xếp lá, rải gạo, đặt nhân đỗ và thịt, sau đó cuộn lại và buộc lạt. Chiếc bánh dài phải được buộc thật đều tay để khi luộc nước không thấm vào trong, nhưng cũng không được quá chặt khiến nếp không nở đều.

Luộc bánh – Ngọn lửa sưởi ấm đêm đông

Bánh được xếp vào nồi lớn, luộc trên bếp củi rực hồng từ 8 đến 10 tiếng đồng hồ. Trong không gian se lạnh của vùng núi, hình ảnh gia đình quây quần bên nồi bánh chưng, cùng trò chuyện và trông lửa đã trở thành một biểu tượng của sự sum họp, ấm áp.

Hương vị gây thương nhớ

Khi bóc lớp lá dong xanh, chiếc bánh hiện ra với vẻ ngoài mướt mắt. Cắn một miếng, bạn sẽ cảm nhận được:

Độ dẻo quyện: Của nếp nương thượng hạng.

Vị béo ngậy: Của thịt lợn đen thấm đẫm gia vị tiêu rừng (mắc khén).

Vị bùi ngọt: Của đỗ xanh tan chảy.

Mùi thơm lạ: Một chút mùi khói bếp, một chút mùi thảo mộc từ tro cây rừng tạo nên một dư vị khó quên.

Bánh chưng đen Cao Bằng có một đặc điểm là ăn rất "mát", không gây nóng trong người hay đầy bụng như bánh chưng thông thường nhờ tác dụng của tro thảo mộc.

Giá trị văn hóa và tâm linh

Bánh chưng Cao Bằng không đơn thuần là món ăn, nó là lời tạ ơn gửi đến tổ tiên và đất trời. Mỗi dịp lễ Tết, trên bàn thờ của người Tày, Nùng luôn phải có cặp bánh chưng để cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Đây cũng là món quà quý giá để người dân nơi đây gửi gắm tình cảm cho khách phương xa. Cầm trên tay chiếc bánh chưng Cao Bằng, người ta thấy được sự chân thành, mộc mạc và phóng khoáng của con người vùng cao.

Dù ngày nay có vô vàn món ngon vật lạ, nhưng bánh chưng Cao Bằng vẫn giữ vững vị thế của mình trong lòng những người con xa xứ và du khách thập phương. Nó là "hồn cốt" của núi rừng, là biểu tượng của một nền văn hóa ẩm thực bình dị mà tinh tế.

Nếu có dịp ghé thăm mảnh đất "non xanh nước biếc" Cao Bằng, bạn đừng quên thưởng thức một khoanh bánh chưng đen, chấm cùng chút mật ong rừng hoặc nước mắm truyền thống để cảm nhận trọn vẹn tinh túy của vùng đất này.

Bạn có muốn tôi hỗ trợ thêm thông tin về các địa chỉ mua bánh chưng uy tín tại Cao Bằng hoặc công thức chi tiết để làm món bánh chưng đen này tại nhà không?